فاطمه(س) بی نشان

به نام خدا

نقش بی‌بدیل ارتش جمهوری اسلامی ایران در ۸ سال دفاع مقدس و تأثیرگذاری سرنوشت‌ساز آن بویژه در مراحل ابتدایی جنگ تحمیلی مقوله‌ای است که همواره موجب افتخار و امیدواری نیروهای مسلح ایران است. * به عنوان نخستین سؤال بفرمایید که از منظر فرماندهان ارتش، دفاع مقدس از چند مرحله نظامی تشکیل می‌شد؟

اگر بخواهیم مراحلی را برای دفاع مقدس تعریف و تعیین کنیم، این نبایستی به معنای تغییر در اهداف باشد زیرا کل تلاش‌هایی که مجموعه نهادهای کشور و در رأس آنها نیروهای مسلح در طول ۸ سال دفاع مقدس هدایت و اجرا کردند، یک هدف واحد و مشخص را دنبال می‌کرد و آن هم دفاع از استقلال، تمامیت ارضی و کیان و نظام نوپای اسلامی بود که با تهاجم همه جانبه دشمن به مرزهای میهن اسلامی به خطر افتاده بود.

با این حال و با در نظر گرفتن این مهم که هیچ‌گاه هدف کلی ما در طول جنگ – چه زمانی که دشمن بخش‌های زیادی ازخاک میهن اسلامی را در اشغال خود داشت و چه در اوج برتری رزمندگان اسلام و ورود به خاک عراق- دچار تغییر و تزلزل نشد، بالطبع ما دفاع مقدس را به چند مرحله نظامی و از جنبه‌های تاکتیکی و راهبردی می‌توانیم تقسیم کنیم.

از جنبه تاکتیکی مرحله متوقف کردن و تثبیت دشمن که هر۲ در قالب تاکتیک‌های پدافندی قرار می‌گیرند و مرحله هجوم به دشمن و بیرون راندن او از خاک میهن اسلامی که اوج اقتدار رزمندگان اسلام بود و درواقع مرحله آفندی محسوب می‌شد.

البته همزمان با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از سوی جمهوری اسلامی ایران دشمن دست به تحریکات جدید آفندی زد که در آن مرحله نیز برای مقطع کوتاهی رزمندگان اسلام از تاکتیک‌های پدافندی برای متوقف کردن دشمن و سپس آفند برای بیرون راندن او از خاک میهن اسلامی بهره‌ بردند.

از جنبه راهبردی مراحل دیگری را می‌توان برشمرد: مرحله اول مرحله برتری دشمن بود که با صدور قطعنامه‌های پی در پی در دشواری امنیت به نفع متجاوز همراه شده بود.

مرحله دوم که براساس تحولات صحنه جنگ رقم می‌خورد، مرحله موازنه قوای۲ طرف بود و مرحله بعدی که با اخراج قوای دشمن از خاک میهن اسلامی و حتی ورود به خاک عراق در تعقیب متجاوز اتفاق افتاد و نقطه عطف آن نیز ورود نیروهای اسلام به شبه جزیره فاو بود، با برتری مطلق قوای اسلام پیش آمد که به معنای تغییر موازنه به نفع ایران بود و در چنین شرایطی بود که علاوه بر تصویب قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت که منصفانه‌تر از قطعنامه‌های قبلی بود، بسیج غرب و شرق و حامیان منطقه‌ای رژیم بعث برای نجات وی نیز پیش آمد که با حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم از آن رژیم همراه شده و مسئولین نظام با درک این شرایط، پذیرش قطعنامه ۵۹۸ را مورد توجه قرار دادند.

* تأثیرات و تبعات تحولات سیاسی این ۸ سال بر عملکرد ارتش چگونه بود؟

توجه قوای ارتش طی ۸ سال دفاع مقدس کاملاً بر دفاع و کارویژه خاص خود یعنی تقویت و حضور حداکثری ممکن در جبهه‌های جنگ و پیشبرد اهداف مورد نظر نظامی معطوف بود، در حالی‌که از تحولات سیاسی غافل نبودند ولی درگیری و مشکلات جنگ به‌ویژه در ماه‌های اولیه که اتفاقاً با اوج تحولات و تنش‌های سیاسی در کشور همراه بود، به قدری زیاد و شدید بود، که اولویت را به دفع آنها می‌دادند هر چند نمی‌توان در هیچ مقطعی منکر تأثیر شگرف تحولات سیاسی در جبهه‌های جنگ بود، اما فرماندهان ارتش با اعتقاد راسخ به تدبیر و رهبری حضرت امام‌خمینی(ره) و پشت گرمی به چنین فرمانده عظیم‌الشأنی و همچنین با علم بر پشتوانه قومی مردمی از نیروهای رزمنده، لحظه‌ای در ادامه مسیر خود تردید نکرده و درواقع تأثیر این تحولات در جبهه‌ها را به حداقل رساندند و این در تبعیت از فرمایش مولا و مقتدایشان بود که همواره تأکید بر اولویت جبهه‌های جنگ بر همه امور می‌کردند.

همانطور که می‌دانید در نگاه به مسائل جنگ تحمیلی از ۲ رویکرد واقع‌گرا و آرمان‌گرا سخن به می‌آید.

* نظر شما درباره دیدگاه‌های ناظر بر جنگ چیست؟

واقع‌گرایی و آرمان‌گرایی با وجودی که ۲ دیدگاه متفاوت به موضوعات هستند و چه بسا در بسیاری از شرایط نتوان آنها را جمع بست اما در شرایط جنگی باید گفت که هر۲ دیدگاه را بایستی به جای خود پذیرفت بدین معنی که وقتی یک فرمانده و حتی عنصر رزمنده، افق‌ها و چشم‌اندازی را برای جنگ و آینده در نظر می‌گیرد، باید به اهداف و چشم‌انداز آرمانی توجه بکند تا موانع موجود مانع از جسارت و شهامت وی در تصمیم‌گیری و جنگیدن نشود و در واقع از روحیه جنگی به نحو مطلوبی بهره ببرد.

از طرف دیگر، جنگ امری است که در عالم واقع اتفاق می‌افتد و علاوه بر روحیه جنگیدن، نیازمند ابزارهایی است که بایستی متناسب با توانمندی‌ها وقابلیت‌های دشمن برای غلبه بر او باشد و چنانچه در طرح‌ریزی‌ها، این واقعیات در نظر گرفته نشوند و آرمان‌گرایانه طرح‌ها تهیه شوند، دستیابی به پیروزی در نبرد بسیار مشکل خواهد بود.

بنابراین هر ۲ دیدگاه منتها با رعایت میانه‌روی در هر یک ضرورت دارد؛ همان طوری که در طول ۸ سال دفاع مقدس می‌توان آثار و قرائنی از چنین دیدگاهی را ملاحظه کرد.

* در شرایط کنونی از تجربیات ۸ سال دفاع مقدس تا چه اندازه برای سازماندهی رزم مسلحانه نوین با هدف دفاع از کشور بهره‌برداری شده است؟

تصمیم‌گیران و سیاستگذاران بخش دفاعی و نظامی در هر کشوری یکی از مؤلفه‌های اصلی تاثیرگذار در سازماندهی نیروهای مسلح را تهدیدات بالفعل و بالقوه نظامی آن کشور منظور می‌کنند. از طرف دیگر برگزاری رزمایش‌ها و تمرین‌های مختلف نظامی از ضروریات آمادگی نیروهای مسلح است.

برای بیان اهمیت تجربیات ۸ سال دفاع مقدس لازم می‌دانم اندکی در این رابطه توضیح دهم؛ این رزمایش‌ها براساس سناریوهایی اجرا می‌شوند که در آن دشمن فرضی و شرایط خودی توصیف شده تا بلکه بتوانند تا حد ممکن شرایط تمرینی و فرضی را به شرایط واقعی نزدیک کنند اما در این شرایط، نه می‌توان دشمن را آن طوری که واقعا هست، توصیف کرد و نه می‌توان نیروهای خودی را وادار کرد به این که شرایط را واقعی فرض کنند با این حال، برگزاری چنین رزمایش‌ها و تمرین‌هایی برای نیروهای مسلح اجتناب‌ناپذیر است.

حال زمانی که این نیرو در یک نبرد واقعی درگیر می‌شود، تجربیاتی را کسب می‌کند که در هیچ میدان تمرینی به دست نمی‌آید و ما نظامیان کاملا به این امر واقف هستیم و در حالی که همچنان مورد تهدید دشمن از نوع دیگری قرار داریم، نمی‌توانیم این تجربیات را نادیده بگیریم.

بهره‌گیری از تجربیات جنگ به پایان سال های دفاع مقدس نیز موکول نشد و از اوایل جنگ ترتیبی داده شد علاوه بر اینکه از تجربیات هر عملیاتی برای طرح‌ریزی عملیات بعدی استفاده شود، این تجربیات به مراکز آموزشی نیز منتقل شد تا در مدارک آموزش و در کلاس‌های درس اعمال و تغییرات لازم در مدارک قبلی داده شود.

این تجربیات به قدری گسترده و زیاد بود که هنوز کار جمع‌آوری و استفاده از آنها ادامه دارد به طوری که سامانه آموزش نیروهای ارتش در سطوح مختلف حالت پویایی به خود گرفته است، البته این پویایی صرفا به واسطه اعمال تجربیات حاصله از ۸ سال دفاع مقدس نبوده بلکه تیم‌های کارشناسی ارتش به صورت مستمر چگونگی جنگ‌ها و نبردهای جاری از جمله جنگ عراق و افغانستان را به دقت پیگیری و از آموخته‌های طرف‌های مختلف بهره‌برداری می‌کنند.

تجربیات دفاع مقدس و سایر مطالعات صورت گرفته در مورد جنگ‌های جاری نه تنها در جزوات و مدارک آموزشی بلکه در آیین‌نامه‌ها نیز اعمال شده و این آیین‌نامه‌ها به روز شده‌اند.

کمی هم به موضوع شرایط کنونی نظام بین‌الملل در رابطه با ایران بپردازیم.

* نظر شما درباره چرایی تهدیدهای بیگانگان و میزان جدی بودن یا عملی بودن این تهدیدات چیست؟

به دلیل اینکه حاکمان کاخ سفید به عنوان مظهر دنیای استکباری سیلی محکمی از انقلاب اسلامی دریافت کرده و منافع خود را نه تنها در ایران از دست دادند بلکه این منافع نامشروع آنها در سطح منطقه نیز به خطر افتاد، طبیعی بود که برای بازیابی آنها و انتقام جمهوری اسلامی ایران از هیچ تلاش و ترفندی فروگذار نکنند.

بنابراین از بدو پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون با ترفندهای مختلف سعی در آسیب رساندن به نظام داشتند و ابزار نظامی نیز چیزی نبود که بهره‌گیری از آن علیه جمهوری اسلامی ایران مورد غفلت قرار گیرد اما هر کسی که با اصول جنگ، تاکتیک و راهبرد آشنایی داشته باشد، می‌داند که استفاده از این ابزار، شرایط خاص خود را لازم دارد و چنانچه آمریکا تاکنون این تهدید را که مرتبا تکرار ولی از عملی کردن آن اجتناب کرده، نسبت به اخذ نتیجه مورد نظر خود از چنین عملی اطمینان نداشته و در واقع شرایط مذکور فراهم نبوده است که البته در بررسی این شرایط، مهمترین مولفه، آمادگی طرف مقابل است که ملت و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران همین طرف را تشکیل می‌دهند و خلاصه بایستی گفت آمریکا تاکنون جرأت این را نداشته که تهدیدات خود علیه جمهوری اسلامی ایران را عملی کند.

برآورد ما این است که در شرایط کنونی نیز آنها چنین جرأتی را ندارد و هر چند قبل از حمله به عراق و افغانستان نیز خود را در شرایط رویارویی نظامی با جمهوری اسلامی ایران نمی‌دیدند، اما با ناکامی‌هایی که در این ۲ جنگ با آنها مواجه شدند، بیش از پیش بایستی پی به این واقعیت برده باشند که با اتکای به تجهیزات و فناوری پیشرفته نظامی و ارتش تا بن دندان مسلح نمی‌توانند یک ملت را از پای درآورند و علاوه بر این دنیا اذعان دارد با کارنامه موفق ملت ایران در طول ۸ سال دفاع مقدس و سایر مولفه‌ها، تفاوت اساسی بین ایران با شرایط عراق و افغانستان وجود دارد.
منبع : همشهری آنلاین

به نام خدا

مقدمه راستش قبل از هر چیز لازم می دانم بدون رو در بایستی اعلام کنم ، اساساً من یکی در این مملکت عددی نبودم که حضور یا عدم حضورم در جبهه های نبرد با متجاوزین بعثی عراق ، تأثیری گذاشته و نتیجه ای منفی و یا مثبت به همراه داشته باشد . ولی به مصداق گفته آن شاعر در دمند :
به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل که گر مراد نجویم ، بقدر وسع بکوشم

آری ، این بنده حقیر و بی مقدار نیز تلاشم بر این بود که به قدر استطاعت و وسع خود پا در این بادیه بگذارم تا هم ادای دین و تکلیفی کرده و هم شرمنده نسل های آینده ام نباشم . و بر این حقیقت محض نیز واقف بودم که می‌بایست در حد وظیفه دینی و ملّی به تکلیف خویش عمل نمایم . حال تا چه حد در این وادی معرفت آفرین ، توفیق داشته‌ام، با خالق کل شی و حضرت ربّ الارباب است .

میدان جنگ میدانی بود که به ضرس قاطع و بدون برو برگرد به مثابه دانشگاه عظیمی بود که فارغ التحصیلان نام آوری داشت که تعالیم و ارزشهای آسمانی خدا را زمینی کرده و به منصة ظهور و بروز عینی و کاربردی رسانده بودند . مردان و زنانی که در زمین نام و نشانی از آنها نبود ، ولی در آسمانها هر کدامین شان صاحب نام و آدرس معیّن و مکان و جایگاه و نشان شده ای داشتند . “معروفون فی السّماء و مجهولون فی الارض” مردان و زنان آسمانی کشور مقدس جمهوری اسلامی ایران را می گویم . همانها که موجبات نیکنامی و سرافرازی ایران و ایرانی فراهم نمودند . همانها که شاعری در وصف آنان سروده است :

بسا باشــد که مردی آسمانی به جانی سرفرازد لشکری را

نهد جان در یکی تیرو رساند به اوج نیکنامی کشــوری را

آری مردان طائفه ایرانی از چنان تیره و تباری بودند « مردان مرد » . همانهایی که امام شهیدان حضرت امام خمینی (ره) از آنان به “کلمة طیّبه” یاد کرد « بسیج و بسیجی » همان ها که ره صد ساله را یک شبه پیمودند . نوجوانان و جوانانی که جان دادن در راه دوست را به مسابقه می گذاشتند و مصداق واقعی « فاستبقوالخیرات » بودند و مفهوم واقعی « السابقون السابقون اولئک المقرّبون » را به جان و دل نوشیدند و به فرمان مولا و فرمانده ارتش پیامبر اکرم (ص) : حضرت علی ابن ابی طالب (ع) از زمرة کسانی بودند که خواب در چشمان نازنینشان راه نداشت . « اِنَّ اخَ الحَربُ اَلاَرقْ » .

مردان آسمانی سرزمین ما به عینه در یافته بودند که شیاطین زمان و دشمنان انقلاب اسلامی ایران به طمع تصرّف چند قطعه از خاک ایران به کشور ما تجاوز نکرده اند ، بلکه استراتژی واقعی و نهایی شان ، هدم نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بوده است . ایرانی که به سیاست های شیطانی آنها «نه» گفته و حاضر نبوده همانند دورانهای سیاه پیش از انقلاب که به مدت یک قرن تسلیم سیاست های شیطانی استکبار جهانی و در رأس آنها آمریکای جهانخوار بوده است ، برای اوامر و نواهی آنها تره خورد نماید .

مردان آسمانی کشور ما می دانستند که این انقلابی که در سرزمین مقدس ایران بوقوع پیوسته ، یک انقلاب عادی و معمولی که نمونه های پیشین آن در ۵ قاره گیتی رخ داده ، نیست . بلکه انقلابی است از جنس دیگر . انقلابی است که بانی و معمار آن به گفته دوست و دشمن بویژه تحلیل گران غرب ، کسی است که تطهیر گر کلمة بشریت در قرن بیستم یعنی حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه بوده است . مردی که ویژگی های معمولی و بشری نداشته بلکه مأموریّتش آمیزه ای بود از حکمت بالغة الهی و انجام یک تکلیف و وظیفة دینی . مأموریتی است که به یمن هدایت ها و پشتیبانی های غیبی تحقق یافته است . آن بزرگ مرد ، انقلاب اسلامی را یک رسالت الهی می دانست نه وسیله ای برای رسیدن به قدرت و حکومت . دکترین اصلی انقلاب او ساختن انسانهای آزاده وارسته و بدور از مشتهیات شیطانی و نفسانی بوده است . انقلابی که به مردم خود آموخته « باید در برابر تعدّیات و ستم های ستمگران زمان ایستادگی نموده و در دفاع از حق و یاری ستمدیدگان دنیا ذرّه ای تردید و واهمه به دل راه ندهند . آری این آسمانیان به عین الیقین دریافته بودند ، انقلاب اسلامی ما معجزه قرن و انفجار نور در گستره زمین بوده است .

آنها می دانستند این معجزه الهی نه تنها در شعاع و محدوده اش « ایران » بلکه در کل جهان اسلام و حتی کل جهان بشریت وقوع یافته است . آنان حیرت و واماندگی کارشناسان و خبرگان سیاسی و نظامی دنیا را می دیدند که چگونه علیرغم پیش داده ها و تحلیل های سیاسی شان ، شاهد تحقق این پدیدة عظیم در چنین زمان و مکانی شده اند و این حرکت نقطه عطفی برای تحولات جهانی شده است . بدون شک خداوند تبارک و تعالی توانمندی ها و ظرفیت های بندگان مخلص خود را آزموده بود که چنین تحول گرانسنگی را بر گردة آنان نهاده بود . وگرنه پیامدها و تبعات سیاسی و امنیتی انقلاب نیز که از سوی معاندین به گونه های منفی رقم زده می شد ، هر کدام از آنها می توانست نظام حاکم بر یک کشوری را فرو بپاشد . شیطنت هایی که ایادی استکبار جهانی همچون گروهکهای خلق مسلمان ، فرقان ، توده ، منافقین ، چریکهای فدایی ، جریانهای راست و سلطنت طلب و لیبرالها ، کودتاگران طبس ، نوژه و گروهکهای قومیت گرا در ماههای اولیه پیروزی انقلاب بعمل آوردند که اهداف واحد و مشترک همة آنها براندازی نظام نوپای انقلابی و اسلامی ایران بوده است و در واقع ضربات سخت و سهمگینی بود که پی در پی بر پیکر نظام وارد می گردید . ولی انقلاب رشد و بالندگی خود را در سایه رهبری های داهیانه و توانمندانه رهبریت عالی قدر آن یعنی حضرت امام خمینی (ره) طی می کرد و علیرغم تبعات منفی آن ، استوار تر و آبدیده تر می‌گردید. امام خمینی (ره) این فریاد گر قرن بیستم صدای خود را هرچه رساتر ساخته و می فرمود : « این انقلاب اسلامی یک انقلاب عادی نیست و متّکی به هیچیک از دو قطب شرق و غرب نمی باشد . انشاءالله با گسترش انقلاب اسلامی ایران قدرتهای شیطانی به انزوا کشیده خواهند شد و حکومت مستضعفان زمینه را برای حکومت جهانی مهدی آخر الزّمان (عج) مهیّا خواهد کرد .

آری انقلاب اسلامی ما به گونه ای باور نکردنی علاوه بر تأثیرات عمیق داخلی ، تأثیرات بنیان افکنی را برای نظام های استکباری شرق و غرب بر جای گذاشته و آنها را به چالش جدّی و هماوردی طلبیده بود . انقلاب مردم ایران هر دو قدرت رقیب را به چالش کشیده و ضربات کوبنده ای را بر آنان وارد کرده و به منافع شیطانی و جهانی آنها ضرر و خدشه وارد ساخته بود . سرانجام وادار کردن رژیم بعثی صهیونیستی عراق در دستور کار استکبار جهانی قرار گرفت . و بنا به فرموده مقام معّظم رهبری مدظلّه العالی : « در اوّل انقلاب استکبار با مطالعه دقیق به این نتیجه رسید که باید با ملّت ایران به خاطر انقلابی که به اسلام عظمت می بخشد ،‌مورد فشار شدیدی قرار بدهد تا به خیال خام خود ، هم آنها را از انقلاب پشمیان کند و هم وضع ملت ایران برای کشور های دیگر عبرتی بشود . جنگ که براه افتاد همه نیروهای قابل توجه دنیای کفر و استکبار پشت سر جنگ رژیم جنگ افروز (عراق) قرار گرفتند . تصمیم قطعی آنها این بود که جمهوری اسلامی ایران را نابود کنند .»

شکی نیست که رژیم بعث عراق حکم مأموریت هدم انقلاب اسلامی را از استکبار جهانی دریافت کرده بود . چراکه بهانه های جزئی مرزی بین دو کشور نمی توانست عاملی باشد برای شروع یک جنگ ویرانگر و خانمانسوز. در نگاه ظاهر خطوط مرزی ما با کشور عراق در مناطقی چون خوزستان و بخش جنوبی استان ایلام بر اساس قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر مشخص و میله گذاری شده بود . اگر خطوط مرزی بین دو کشور در منطقه غرب در آنزمان به مراحل قطعی و پایانی نرسیده بود ، یعنی مناطقی چون « میمک » در شمال مهران و « زینل کیش » در جنوب غربی قصر شیرین ، به علت خودداری رژیم بعثی در کمیسیون تعیین خطوط مرزی از امضای موافقت نامه نهایی ، بوده که همچنان بلا تکلیف مانده بود . لذا علیرغم ادّعای بعثی ها که تنها دلیل اساسی خود را برای جنگ تحمیلی با ایران باز پس گرفتن مناطق مورد اختلاف در میمک و زینل کیش و به تعبیر خودشان ارتفاعات سیف سعد و زین القوس ،‌اعلام کردند و آنها ادعاشان این بود که در جریان قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر مغبون شده و به منافع و خواسته های خود در مرز زمینی نرسیده ولی ایران به کلیه خواسته های خود در مرز آبی یعنی اروند رود ، دست یافته است . زمین های مورد ادعای بعثی ها حدود ۳۲۰ کیلومتر مربع وسعت داشت که صدام حسین نفر دوم حکومت عراق سه روز قبل از آغاز جنگ در یک اجلاس فوق العادة مجمع ملّی که از تلویزیون عراق پخش می گردید ضمن پاره کردن قرارداد ۶ مارس ۱۹۷۵ الجزایر با وقاحت تمام و بطور رسمی اعلام کرد : که مناطق یاد شده را با استفاده از زور و قدرت نظامی از ایران باز پس خواهد گرفت . وی گفت : از زمانی که حاکمان ایران این معاهده را در دست گرفتند ، بوسیلة مداخله در امور داخلی عراق چه بصورت پشتیبانی مالی و یا تسلیحاتی از گروهکهای مختلف، آنرا نقض کرده‌اند . حکومت بعث علیرغم توافق اعلام شده در قرار داد الجزایر مبنی بر حلّ موارد اختلافی در مراجع ذیصلاح بین المللی ، حمله نظامی و تجاوز ددمنشانه به خاک مقدس جمهوری اسلامی را آغاز کرد . اگرچه تجاوزات مقدماتی و پراکندة عراق از همان اوایل سال ۱۳۵۹ شروع شده بود . یعنی در ابتدای امر نیروهای مرزی بعثی و به تدریج نیروهای منظّم ارتش عراق در منطقه مرزی “قصر شیرین” اقدامات خصمانه ای را علیه مرزداران کشور جمهوری اسلامی ایران آغاز کردند و به مرور عملیات تجاوز کارانه خود را گسترش دادند . تا اینکه در ۱۱ اردیبهشت ۵۹ منطقه مرزی “قصر شیرین” و” نفت شهر” و سپس در ۱۱ خرداد ماه پاسگاههای مرزی غرب “مهران” مورد تجاوز آشکار ارتش جنایتکار بعثی قرار گرفت یعنی پس از ۲ روز گلوله باران قصر شیرین ، نیروهای منظم بعث در نزدیک خط مرزی ما مستقر شدند و ضمن انجام عملیات ایذایی زمینی و توپخانه ای و بمباران های هوایی ، مناطق مرزی نیز در دستور کار قرار گرفت . در این میان گروهکهای مزدور منطقه چون کومله و دمکرات و گروهکهای محلی ضد انقلاب و سلطنت طلب ، با حمله به روستاهای مرزی منطقه و ویران کردن خانه‌ها و به قتل رساندن طرفداران نظام جمهوری اسلامی و کوچ دادن اجباری آنها به داخل عراق ، زمینه را برای آغاز یک جنگ ویرانگر فراهم ساختند . بالاخره رژیم بعث عراق به رهبری صدام حسین تکریتی جنگ گستردة خود را از زمین و هوا و دریا و به صورت همه جانبه و رسمی از روز ۳۱ شهریور ماه ۱۳۵۹ به نظام جمهوری اسلامی تحمیل نموده و خاک مقدس جمهوری اسلامی ایران را آماج تهاجمات همه جانبه خود قرار داد . نیروهای بعثی از چند نقطه در غرب و جنوب و میانی مرزهای کشور ما را شکافتند و تا حدود زیادی به مقاصد از پیش تعیین شدة قبلی دست یافتند . جنگ در طول بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر مرز مشترک کشور جریان پیدا کرد . ملت انقلابی و مسلمان ایران هیچ شکی نداشت که این جنگ از سوی آمریکا به ایران تحمیل شده است . چرا که آمریکا بخاطر پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ، منافع خود را در ایران پایان یافته تلقی کرده و از سویی بخاطر فتح لانه جاسوسی در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام و شکست کودتای نوژه و کودتای دلتافورث ( صحرای طبس ) و دهها شکست‌های سیاسی ریز و درشت ناشی از ظهور انقلاب اسلامی در ایران ، نه تنها از هر حرکتی که موجب ضربه زدن و گوشمالی دادن نظام اسلامی ایران بود ، حمایت و پشتیبانی می کرد ، بلکه سعی می کرد به موازات آن به التیام زخمها و جبران شکست هایش بپردازد .

کارشناسان نظامی و سیاسی ایران که ماهها قبل از شروع جنگ ، تحرّکات آمریکا را رصد می کردند ، دریافته بودند که آمریکایی ها به شدت در تلاشند که ضربه ای سخت و خورد کننده ای را به کشورمان وارد سازند . از جمله سفرهای مکرر برژینسکی مشاور امنیت ملی وقت آمریکا به عراق قبل از شروع جنگ و ملاقات مستمر وی با صدام حسین که روزنامه هایی چون تایمز لندن ، وال استریت ژورنال و نیویورک تایمز آمریکا به افشاگری بعضی از این ملاقات‌ها اشاره هایی داشتند . به عنوان مثال روزنامه تایمز لندن در ۱۷ ژوئن ۱۹۸۰ در خبری دیدار مشاور امنیت ملی وقت آمریکا با صدام را فاش می سازد و می نویسد : “برژینسکی پس از سفر محرمانه به عراق در مصاحبه ای تلویزیونی اعلام کرده است : ما تضاد قابل ملاحظه ای بین آمریکا و عراق نمی بینیم . ما معتقدیم عراق تصمیم به استقلال دارد و در آرزوی امنیّت خلیج فارس است ؟! و تصور نمی کنیم روابط آمریکا و عراق سست گردد ؟!”

روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز نیز ۵ ماه قبل از شروع جنگ تحمیلی به طرحهای نظامی مرحله به مرحله رژیم استکباری آمریکا اشاره می کند و می نویسد : « حاکمان آمریکا پس از شکست عملیات طبس ، امکان اجرای سه طرح نظامی بسیار مهم را بررسی میکنند . این طرحها عبارتند از :

-پیاده کردن نیروهای کماندویی در شهرهای محلّ نگهداری گروگانهای آمریکایی .

-مین گذاری در میادین و مراکز صدور نفت و بمباران پالایشگاههای ایران .

-تحمیل کردن جنگ به ایران از طریق کشور نیرومندی چون عراق .

یکی از مشاوران کمیته امنیت ملی کنگره آمریکا و مشاور کارتر در امور ایران بنام « رمضانی » در کتاب خود بنام “انقلاب ایران و خاورمیانه” نیز نوشته بود : جنگ عراق و ایران در واقع واکنش و پاسخ عراق به تهدیداتی بود که از ناحیه بنیاد گرایی اسلامی امام خمینی احساس می کرد . اما علّت دیگر آن ناشی از بازتاب جاه طلبی صدام نیز بوده است . صدام مترصد بوده که خلا ناشی از سقوط رژیم شاه ایران در منطقه را پر نماید . این فرصت همچنین با افزایش قدرت اقتصادی عراق به خاطر افزایش قیمت نفت در منطقه خلیج فارس ایجاد گردیده بود و عراق جایگزین ایران به عنوان دومین تولید کنندة نفت در منطقه پس از عربستان سعودی شده بود .افول رژیم مصر در منطقه خاورمیانه به علت امضای پیمان صلح با اسرائیل ( کمپ دیوید ) و بروز خصومت و رقابت آشکار میان عراق و سوریه در فرماندهی منطقه ای حزب بعث ( جبهه شرقی ) خواسته های جاه طلبانه و کینه توزانة صدّام نسبت به ایران ، تلاش در جهت رهبری جهان عرب پس از جمال عبدالناصر در مصر و جبران شکست های حقارت بار اعراب در برابر صهیونیست ها ، دیگر دلایل و انگیزه‌هایی بود که تهاجم وحشیانة صدّام که از آن به “جنگ قادسیه” نام گذاری شده بود ، شکل پذیری پیدا کند . ضمن آنکه صدام به دنبال جبران تحقیری بود که شخصاً در امضای قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر با آن مواجه شده بود .

البته رژیم بعث عراق دلایلی اجتماعی و سیاسی را نیز مؤثر در شروع جنگ با ایران دخیل می داند از جمله :

-بحران اجتماعی و سیاسی ایجاد شده در عراق پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران از سوی شیعیان که ۵۵ تا ۶۰ درصد جمعیت عراق را شامل می شوند و ساکنان شمال عراق ( کردها ) که طی ۳۰ سال گذشته همواره در پی کسب خودمختاری بوده و جنگهای طولانی با حکومت های وقت عراق داشته اند .

-ترس از تحوّلات انقلابی در ایران و سست شدن ارکان رژیم جبّار و ارتجاعی منطقه از رژیم سفّاک بعثی عراق .

-وقوع حوادث سیاسی و امنیتی در عراق در ماههای پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و نگرانی رژیم بعثی از بازتاب انقلاب اسلامی بر مردم عراق و نشست آن در جوامع عراقی .

-تحلیل گران جنگ اعم از داخلی و خارجی ، آیتم ها و پارامتر های دیگری را نیز بر می شمارند از جمله :

-اوضاع نابسامان داخلی ایران که حکّام عراق را وادار به طمع ورزی به خاک ایران و در واقع به اسقاط نظام جمهوری اسلامی ایران نمود .

-حضور طرفداران غرب و آمریکا در حاکمیت نظام انقلابی ایران ( حاکمیت لیبرالها و در رأس آنها حضور بنی صدر در بالاترین مقام اجرائی مملکت و فرماندهی کلّ نیروهای مسلّح ایران و وجود چالش و اختلافات شدید درون حاکمیت بین نیروهای حزب اللهی و لیبرال ).

-عدم انسجام و آمادگی ارتش جمهوری اسلامی ایران بدلیل تصفیه ضروری دوران بازسازی ، تحریم تسلیحاتی آمریکا و خروج مشاوران نظامی آمریکا از ارتش ایران .

-عدم آمادگی و عدم تناسب نیروهای سپاه پاسداران در رابطه با یک جنگ کلاسیک ( عدم دارا بودن سازمان رزمی ، جوانی تشکیلات و داشتن مأموریت های اضطراری داخلی همچون مبارزه با ضد انقلاب داخلی ، عدم دارا بودن تسلیحات و تجهیزات مناسب جنگی و دفاعی .

-شخصیت و روحیه جنگ طلبانة صدام حسین که به عنوان یک دیکتاتور در رأس حکومت عراق قرارداشت و برای رسیدن به اهداف و مقاصد جاه طلبانه‌اش هیچ مانعی را بر سر راه خود به رسمیت نمی شناخت .

-موقعیت جغرافیایی عراق و خصومت تاریخی عراق با ایران .

-درگیر بودن بخش عمده نیروهای مسلح جمهوری اسلامی اعم از سپاه و ارتش و نیروهای انتظامی با توطئه گران داخلی .

روزهای اعزام به جبهه

بدون شک روزهای اعزام نیروهای بسیجی و سپاهی از ماندگارترین و پر خاطره‌ترین روزهای زندگی مردم ماست و هیچگاه خاطرات شیرین و مانای آن از یادها نخواهد رفت . وقوع جنگ رسمی عراق علیه کشور ما در شهریور ماه سال ۱۳۵۹ برای من که در کار اطلاعات و اخبار کشور بودم ، غافلگیر کننده نبود ، چه اینکه شواهد و قرائن همگی حکایت از عزم دشمنان انقلاب برای راه انداختن یک جنگ تمام عیار علیه کشورمان داشت . خبر سرازیر شدن نیروهای پیاده و زرهی دشمن در نقاط مرزی و رسوخ آنها به داخل کشور و به موازات آن بمباران هوائی مراکز حیاتی کشور بویژه فرودگاه تهران ، به شدّت مرا آزرده و نگران نمود . تا جائی که با شنیدن اخبار رادیو تلویزیون به گوشه ای از حیاط پادگان سپاه رفته و با صدای بلند به گریستن پرداختم . دلم به حال امام و رهبرمان می سوخت . اینکه این پیرمرد نازنین الآن چه حال و روزی دارد و حال و وضعش چگونه خواهد شد؟ تا اینکه در خبرهای شبانگاهی آن پیام جانانه و امید بخش معظم له را شنیدم که فرمود نگران نباشید ……

معظّم له حملة هواپیماهای دشمن به تهران را که دلهای مردم ما را نگران کرده بود بسیار ناچیز و فاقد ارزش‌های نظامی اعلام کرد و روح زندگی و امید دوباره ای به مردم بخشید . صبح فردا تعداد زیادی از مردم سراسر استان گیلان به مقر سپاه پاسداران ناحیه گیلان واقع در “پل عراق” رشت تجمّع و خواهان اعزام به مناطق جنگی جنوب و جنوب غرب برای دفاع از سرزمین مقدس ایران شدند .

در ابتدای امر مسئولان سپاه نمی دانستند با این استقبال عمومی مردم چگونه برخورد نمایند ؟ لذا با گرفتن اسم و آدرس و شماره تلفن از داوطلبان ، آنها را روانة خانه‌هایشان ساختیم تا در زمان موعود جهت آموزش و سازماندهی و اعزام رهسپار جبهه‌ها شوند .

روزهای اعزام روزهای بسیار خاطره انگیزی بود . شور و شوق و اشک و آه مردم هنگام بدرقة رزمندگان،تماشایی بود . هیچکس از وضع جبهه‌ها خبر نداشت . ما ها هم که پاسدار بودیم از طریق اخباری که از سوی فرماندهان در جلسات و یا در صحبت های صبحگاهی گفته می شد ، با خبر می شدیم که وضع جبهه ها چندان مناسب نیست و نیروی انسانی و تجهیزات و ادوات نظامی ما کار آمدی لازم را ندارند ، دشمن بعثی تا هرجا که دیده می تواند پیشروی کند ، جلو آمده بود . مردم مناطق جنگی آواره شده و خانه‌هاشان را از دست داده بودند . روحیه یأس و ناامیدی در بعضی از مناطق حکمفرما شده است . تنها یک مشت نیروهای مخلص ارتش و سپاه و نیروهای مردمی بودند که در یگانهای مختلف جلوی بعثی ها مقاومت می کردند . تلویزیون از ایثارگری و مقاومت بعضی از نیروهای ارتش می گفت که چگونه با تعداد کم ، چندین لشگر متجاوز را در اطراف اهواز زمین گیر کرده اند و اجازه پیشروی بیشتر به آنها نمی دهند . ولی در کلّ یگانهای نظامی ما بر خلاف عنوان رسمی شان چندان کارایی لازم را نداشتند . تانکها ، نفربرها ، ادوات توپخانه ها آنگونه که باید پای کار بودند . خبر های ناراحت کننده از شهرهای جنوبی کشور مثل خرمشهر ، آبادان ، اهواز ، سوسنگرد ، دزفول ، حمیدیه ، هویزه ، بوستان و اندیمشک بگوش می رسید و دلهای مؤمنین را آزرده می کرد . در این میان دلاوری های بچّه های هوانیروز امثال “شیرودی” ، “کشمیری” ، “ویشگاهی” و….. و نیروهای نا منظم و چریکی تحت امر دکتر چمران و مقاومت های جانانه بچّه های سپاه در منطقه ذوالفقاریة آبادان ، غم و غصه ها را به شادی و غیرت تبدیل می کرد . البته در این رابطه نباید عملیات های غرور آفرین در مناطق عملیاتی میمک ، موسیان ، دزفول ، سومار ، حمیدیه ، سوسنگرد ، تنگ حاجیان ، هویزه ،‌ آبادان ، ماهشهر ، دهلاویه ، سرپل ذهاب ، گیلانغرب را که توسط یگانهای ارتش و سپاه و نیروهای مردمی صورت گرفت از یاد برد ، چه اینکه این عملیات ها اگرچه محدود بودند ولی در نوع خود یک حرکت رو به جلو و حکایت از عزم جدّی رزمندگان و مدافعان ایران اسلامی برای بیرون راندن متجاوزین داشت . عملیات پرواز شکاری بمب افکن های ارتش جمهوری اسلامی که عمیق ترین شهرها و تأسیسات حیاتی عراق را مورد هدف قرار می داد ، خود حدیث دیگری داشت .

گروههای ضد انقلاب و وابسته به استکبار جهانی اعم از منافقین ، چریکهای فدایی و دهها و شاید صد ها گروه ضد انقلابی با تابلو و بدون تابلو به موازات جنایات متجاوزان بعثی در سراسر کشور به آتش افروزی و همسویی با دشمنان نظام مشغول بودند .

جالب اینجاست که رزمندگان غیور جمهوری اسلامی در جریان نامه ها ، مرخصی ها و پیام هایشان مرتباً اعلام می کردند که برای شنیدن خبر های خوش سرکوب این نامردان ، ثانیه شماری کرده و دلشان برای امنیّت شهرها می تپد . بچه ها اصرار شدیدی داشتند که اخبار سرکوبی و انهدام آنها را به تفضیل و به طور مشروح مطبوعات دیگر رسانه های خبری ، منتشر سازند . منافقین برای اظهار سر سپردگی به بیگانگان و دشمن متجاوز در شهرها سنگ تمام گذاشته بودند و با تشکیل هسته های نظامی شهری ، حتی به آدم های عادی هم رحم نمی‌کردند . بسیاری از شهدای ما را صرفاً به خاطر داشتن محاسن ، یا پوشیدن اورکت های نظامی مورد هدف قرارداده و به شهادت رسانده بودند . خبرهای سقوط خانه های تیمی منافقین و دیگر گروهکهای محارب ، با اخبار غرور آفرینی که از جبهه های نبرد ، انتشار می یافت ، موجی از عزّت و سرفرازی را برای ملّت مصمّم و پایدار ایران اسلامی به ارمغان می آورد .

اینجانب نیز به عنوان یک پاسدار انقلاب که به دلیل مسایل پشت جبهه ، توفیق حضور در مناطق عملیاتی را نداشتم ، سهم کوچکی در این خوان گستردة خداوندی داشتم . اگرچه هربار که به مسئولان طراز اول سپاه برخورد می کردم . آنها را به جان انبیاء و اولیاء قسم می دادم که هرچه سریعتر مرا به جبهه ها اعزام کنند . حتی تهدید می کردم اگر با این کارشان شهادت در راه خدا را از من سلب کنند ، فردای قیامت از آنها شکایت خواهم کرد . ولی کو گوش شنوا ؟ بقول مشهور گوش اگر گوش تو ناله اگر نالة من ، آنچه هرگز به گوش هیچکس نرسد ، فریاد است .همانطور که گفتم خوشبختانه یک رابطه معنوی بین کارما در داخل شهرها و کار بچه های رزمنده در مناطق عملیاتی ، وجود داشت و تأثیر متقابلی در دلها می آفرید . کار ما در واقع مکمل کار یکدیگر بود . ضد انقلاب با تمام توان برای شکست نیروهای جمهوری اسلامی پای کار آمده بود و با اقدامات جاسوسی و جمع آوری های اطّلاعاتی به عنوان ستون پنجم و نیروهای اطلاعاتی در عمق ، نقش تعیین کننده‌ای در عملیات های زمینی ،‌هوایی ، موشکی دشمن داشت . ولی اقدامات دشمن و ضد انقلاب نمی توانست ما را از آینده مأیوس سازد ، چه اینکه ما به وضوح بارها و بارها دست پر قدرت خداوند و تفضّلات و عنایات حضرت باریتعالی را در دفاع از این سرزمین مقدس و انقلاب رهائی بخش جهانی آن ، می دیدیم . کشف و سقوط خانه های تیمی و کشته و اسیر شدن مزدوران پناه گرفته در آن خانه های عنکبوتی و حماسه‌های عظیم و شکوهمند رزمندگان دلاور و جان بر کف سپاه و بسیج و ارتش و دیگر یگانهای نظامی و انتظامی در جبهه های نبرد با متجاوزان بعثی تمامی برنامه های رشته شدة دشمنان را پنبه می کرد . سازمانهای جهنمی منافقین ( مجاهدین خلق ) ، حزب کثیف و جاسوس توده ، گروهک چند شاخه شدة فدائیان خلق ، گروهکهای قومی و نژادی مناطق غرب کشور چون کومه له ، دمکرات ، رزکاری و دهها گروههای سیاسی و نظامی دیگر با تمام توان شیطانی شان به عملیات خائنانه شان ادامه می دادند ولی نتیجه آن چیزی بود که جملگی شیطنت های آنان ، به نفع اسلام و انقلاب مصادره می گردید . انسجام و سر و سامان گرفتن واحدهای نظامی کشور در عرصه های نبرد و انجام عملیات های مستمر و پیروزمندانه نیروهای ایران در مناطق مختلف جنگی ، دشمن بعثی و حامیان اروپایی و آمریکایی و منطقه ای را در رعب و وحشت فرو می برد . حضور میدانی مسئولان طراز اول انقلاب و مملکت همچون آیت الله العظمی خامنه ای ، شهید دکتر چمران ، بعضی از امامان جمعه شهرها همچون آیت الله شهید سید اسد الله مدنی ، آیت الله شهید صدوقی ، آیت الله شهید اشرفی اصفهانی ، عارفان بزرگی چون مرحوم آیت الله سید رضا بهاء الدینی ، مرحوم آیت الله میرزا علی آقای تهرانی و…. طراوت و حیات تازه ای بر جبهه ها بخشیده بود . اگرچه مزاحمت ها و کار شکنی های عنصر سر سپرده استکبار جهانی “ابوالحسن بنی صدر” رئیس جمهور و فرمانده کل وقت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در تضعیف روحیه نیروهای خودی و تقویت جبهه های دشمن تأثیرات فوق العاده ای بجا می گذاشت . ولی همانطور که در سطور پیشین یاد آور شدم ، دست پرقدرت الهی بالاتر از سایر دست‌هاست ، (ید الله فوق ایدیهم) برای رزمندگان بی پناه ولی مؤمن و مقاوم ما بهترین پشتیبان در جبهه ها بود و در رگ های عزیزان ما خون شهامت و ایثار و از خود گذشتگی جاری ساخت و توان های رزمی و ادواتی دشمن را پیش چشم آنها ناچیز و کم اثر جلوه گر ساخت . امداد های غیبی خداوند تبارک و تعالی ، یک به یک چون باران رحمتش بر سر رزمندگان ما بارش داشت و بقول رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله العظمی سید علی خامنه ای که در یکی از مصاحبه های مطبوعاتی اش که در سالهای اولیه دهة ۶۰ فرموده بودند ، تصویری واقعی از میادین نبرد را به نمایش گذاشتند : « من به امدادهای غیبی یقین دارم و یقین دارم که دست حمایت پروردگار رزمندگان ما را کمک میکرده و کمک خواهد کرد . و این مطلب از روز اول هم بوده و اگر کمک نمی کرد ما مطمئناً تار و مار می شدیم و این لطف خدا بود که به این ملت دل و جرأت داد و عشق به شهادت داد و اینها توانستند مثل کوه استواری در مقابل دشمن مقاومت کنند . لذا من در این که امدادهای غیبی کمک می کند ، شک ندارم . ولی مورد خاصی که خود من دیده باشم به یک چیز کلی اشاره می کنم . شما می دانید که یکی از امدادهای الهی در جنگ های حضرت رسول اکرم (ص) این بود که نیروهای دشمن را در چشم سپاهیان اسلام کم جلوه می داد و قرآن هم می فرماید : ما آنها را در چشم شما کم نشان می دهیم و شما را در چشم آنها زیاد نشان می دهیم و این مسئله روحیه ، یکی از اساسی ترین عوامل پیشبرد جنگ است . بنابراین اگر روحیه نباشد هرچه هم عدد زیاد باشد ، فایده ای ندارد و من این مطلب را در جنگ احساس کرده ام . نیروهای رزمنده ما در مقابل دو لشگر و نیم غرب اهواز فقط یک تیپ بودند آنهم یک تیپی که تعدادشان به قدر یک گردان هم نبود . عراقی ها از ترس آن تیپ جلو نمی آمدند . چرا عراقی ها تا ۳۰ کیلومتری اهواز آمدند و جلوتر نیامدند و از چه چیز می ترسیدند ؟ آن تیپی که ما آنجا داشتیم در زمین فروریخته و سنگر کنده بود و مستقر شده بود که ما وقتی به بازدید این تیپ رفتیم ، واقعاً دلمان از تعداد کم آنها می سوخت . تیپ ضعیفی بود که به اندازه یک گردان قدرت نداشت و حالا بگویم که این تیپ چند تا تانک داشت واقعاً هر شنونده ای تعجب می کند . آنوقت این تیپ بی استعداد ضعیف از نظر تجهیزات و نفرات و عمدتاً از لحاظ تجهیزات ، دو لشگر را روبروی خود نگه داشته بود . »

علی ای حال ما و بچه های رزمنده اعزامی به موازات هم ، یعنی آنها در جبهه های مرزی و مقابله با دشمن بعثی و ما در جبهه های داخلی و مقابله با عناصر خود فروخته استکبار ( گروههای ضد انقلاب ) به نبرد مشغول بودیم . تا اینکه در جریان یک سمینار فراگیر مسئولان سپاه منطقه ۳ ( گیلان و مازندران ) از مسئولین بالاتر اجازه بازدید از مناطق عملیاتی جنوب را دریافت کردیم و قرار شد تیمی ۲۱ نفره با مسئولیت اینجانب و به همراه یکی از برادران آشنا به مناطق عملیاتی جنوب رهسپار جبهه های جنوبی کشور شویم . خوشبختانه حکم مأموریّت ما بهمراه نامه ای خطاب به سردار شهید حبیب الله افتخاریان ( ابوعمار ) آماده گردید و یک روز پس از پایان سمینار با یک دستگاه مینی بوس سپاه منطقه سه از شهر چالوس به سمت جنوب حرکت کردیم . من خودم تا آن روز هیچگاه از شهرها و استان‌های جنوبی کشور را ندیده بودم تا چه رسد به مناطق عملیاتی آن . با این عدم تجربه و اطلاع از وضعیت منطقه ، معلوم است مسئولیت داشتن آدمی چون بندة حقیر چه معنا و مفهومی خواهد داشت ؟ من تا آن موقع صدا و آتش و ترکش های توپها و خمپاره ها وتانکها را مشاهده نکرده بودم . لذا در وهلة اول بسیار ترسیده بودم ، هم برای خودم و هم برای بچه هایی که مسئولیت شان را قبول کرده بودم .
منبع: همشهری آنلاین

به نام خدا

علی شمخانی فرمانده جوان سپاه پاسداران خوزستان، شاید طعم جنگ را زودتر از فرماندهان دیگر چشیده ‌است. خودش می‌گوید‌، از اوایل جنگ به سپاه خوزستان به غیر از لباس سبز هیچ تجهیزاتی نمی‌دادند اما او و دوستانش می‌مانند تا جنگ را اداره کنند. قبل از شروع جنگ، فرمانده سپاه خوزستان بودید. به عنوان یک مسئول محلی، متوجه نشده بودید که قرار است عراق به خوزستان حمله کند؟
حتی اگر فکر می‌کردیم که جنگ می‌شود، تلقی‌مان از جنگ آن نبود که بعدا با آن روبرو شدیم.

مثلا جنگ را این می‌دانستیم که دو طرف، در دو سوی مرز به همدیگر تیراندازی کنند، اما این‌که عراق بخواهد با تانک وارد خوزستان شود به مخیله‌مان نمی‌آمد.

البته من مطمئن بودم که دارد جنگ اتفاق می‌افتد. اشاره کنم به جلسه شورای امنیت ملی که در تهران تشکیل شده بود و من هم از اهواز آمده بودم و در آنجا حضور داشتم.

بنی‌صدر رئیس جلسه بود. در آن جلسه گفتم عراق می‌خواهد به ما حمله کند، اما قبول نکردند.

دلیل من این بود که تجمع نیرو در مرز ایران را دیده بودم و همان را گزارش کرده بودم. این تجمع برای من شک‌برانگیز به نظر می‌آمد. واکنش بنی‌صدر به حرف من این بود که اگر شما کاری به عراق نداشته باشید آنها به ما حمله نمی‌کنند.

در حالی که واقعا جنگ به خاطر وارد شدن یکی دو نیروی اطلاعاتی به داخل کشور مقابل رخ نمی‌دهد. تصمیم به جنگ، از این بزرگتر است در واقع تصمیم باید در بغداد و تهران گرفته می‌شد. حرف بنی‌صدر این بود که چون ما مثلا یکی دو تا نیروی اطلاعاتی به داخل عراق فرستاده‌ایم باعث تحریک آنها می‌شویم.

وقتی جنگ شروع شد چه کردید؟
به نظرم روزی که عراق حمله کرد شاید یک شب قبل از آن، یک فرمانده نظامی به نام سرهنگ عطاریان (که بعدها به جرم جاسوسی برای شوروی اعدام شد) به اهواز آمد و در جلسه‌ای که عده‌ای از مسئولان منطقه حضور داشتند طرحی را توضیح داد و بعد به اقدامات احتمالی ارتش عراق اشاره کرد.

من در همان جلسه از او خواستم به ما(سپاه خوزستان) سلاح بدهند. گفت: «ما اسلحه نداریم که به شما بدهیم» گفتم: لااقل تعدادی آر‌.پی.جی بدهید که با حمله دشمن مقابله کنیم.»

در آن موقع ما برای مقابله با تانک‌ها نارنجک تفنگی داشتیم که اصلا تاثیر نداشت. او گفت که آر.پی.جی سلاح روسی است و ما در ارتش از این نوع سلاح نداریم.

در جایی خوانده بودم که ارتش ایران- در سال‌های قبل از انقلاب- آر.پی.جی داشته است. ضمن این‌که در دوران دانشجویی من در اهواز، در یک تظاهرات دانشجویی دیده بودم که نیروهای مسلحی که به مقابله با ما پرداختند سلاح «اسکورپیون» روسی داشتند.

در همان جا من سخنرانی کردم و شعار مرگ بر آمریکا و مرگ بر شوروی دادم و برای شعار مرگ بر شوروی هم استدلال کردم که این‌ها از سلاح ساخت شوروی استفاده می‌کنند. ضمن این‌که می‌دانستم ایران، قبل از انقلاب از شوروی سلاح می‌خریده و این حرف را به سرهنگ عطاریان گفتم. اما او قبول نکرد.

پس با چه توانی وارد جنگ شدید؟
من ادعایی ندارم که ما در سپاه، تخصص تشکیل سازمان داشتیم اما این ادعا را دارم که چون عده‌ای از ما تحصیل‌کرده دانشگاه بودیم، به راحتی می‌توانستیم دانش و فنون مختلف جنگ را یاد بگیریم.

این حرف شاید در جایی گفته نشده باشد که عده‌ای از ما بچه‌های خوزستان در دوران مبارزه با رژیم طاغوت تشکل‌هایی داشتیم و در قالب آن کار فرهنگی و سیاسی و عملیات مسلحانه می‌کردیم.

این تشکل‌ها در اهواز، آبادان، خرمشهر و دزفول وجود داشت و همه، همدیگر را می‌شناختیم.

ما در ابتدای انقلاب کمیته‌ها را با همین تشکل‌ها راه‌ انداخته بودیم و بعد هم سپاه را تشکیل داده بودیم. در سال اول انقلاب با ضد انقلاب و گروهک‌ها درگیر بودیم و یک واحد را هم به کردستان اعزام کرده بودیم.

به این ترتیب در آغاز جنگ، ما تجربه مبارزه با رژیم شاه و مقابله با ضد انقلاب را داشتیم و توانسته بودیم کار تشکیلاتی توسعه سازمانی را در حد قابل قبولی به انجام برسانیم.

ضمن این‌که با شرارت‌های عراق در یک سال بعد از پیروزی انقلاب هم آشنا شده بودیم. در ابتدای جنگ مجموعه دوستانی که این تجربه‌ها را داشتند در سپاه خوزستان جمع شده بودند، اما هیچ وسیله‌ای جز لباس سبز نداشتیم.

یعنی مرکز، تنها چیزی که برای ما تهیه می‌کرد لباس سبز -لباس فرم سپاه- بود. ما مجبور شدیم خودمان سلاح انفرادی تهیه کنیم. آر پی جی را از عراقی‌ها می‌گرفتیم و به طور غیرمستقیم و بدون اطلاع فرماندهان بالاتر از بعضی واحدهای ارتش اسلحه دریافت می‌کردیم.

شما در آن مقطع مکاتباتی هم با مرکز داشتید. در آن نامه‌ها چه نوشته بودید؟
یکی از آن نامه‌ها نامه‌ای است که در سوم آبان ۵۹ نوشتم. راستش دوسه سال پیش متوجه اهمیت این نامه شدم.

خطاب من در آن نامه، مسئولان بودند و منظورم از مسئولان، بنی‌صدر بود. در آن نامه نوشتم که سپاه چه سازمان رسمی‌ای است که اسلحه انفرادی ندارد؟ این نامه را به تهران فرستادم. بنی‌صدر آن را خوانده بود و وقتی من را دید گفت که این نامه چیست که برای ما فرستاده‌ای؟
این نامه تعریف‌کننده وضعیت ما در آن شرایط بود.

دلیل حمایت نکردن از سپاه چه بود؟ چه نگاهی به سپاه وجود داشت؟
اگر کالبدشکافی کنیم می‌بینیم در آن موقع اختلافات سیاسی در تهران زیاد بود. هر کس که جنگ را با پیروزی به ثمر می‌نشاند می‌توانست در اختلافات دست بالا را بگیرد. به زبان دیگر، هر کس جنگ را فتح می‌کرد می‌توانست تهران را فتح کند.

دو جریان حاکم بود، یکی جریان بنی‌‌صدر بود که می‌خواست با به‌کارگیری روش‌های کلاسیک حاکم بر ارتش،‌ عراق را پس بزند. از آن طرف هم راه مذاکره را باز گذاشته بود.

وقتی‌ احمد سکوتوره، رئیس سازمان کنفرانس اسلامی به ایران آمد با او برای پایان دادن به جنگ هم گفتگو کرد. از طرفی بنی‌صدر فرمانده کل قوا بود و این اختیار را داشت که به سپاه اسلحه ندهد. فضای سختی حاکم بود. گاهی من احساس می‌کردم بعضی‌ها تحت تاثیر تفکر بنی‌صدر، حساسیتی که به ما داشتند بیش از حساسیتی بود که به عراقی‌ها داشتند.

در آن مقطع‌، تحلیل بنی‌صدر این بود که اگر سپاه نقش موثری در پیروزی در جنگ ایفا کند جناح انقلاب در عرصه سیاسی پیروز می‌شود و اگر سپاه منزوی می‌شد جریان به نفع او تغییر می‌کرد.

در همان مقطع، ارتش سه عملیات در مناطق کرخه، هویزه و جاده ماهشهر آبادان انجام داد که هیچ کدام موفقیت‌آمیز نبود.

این ناکامی فضایی را ایجاد کرد که همه بگویند نمی‌شود جنگید و به دنبال همین عملیات‌ها بود که تئوری «دادن زمین و گرفتن زمان» مطرح شد.

به نظر شما تحلیل عراقی‌ها از اوضاع ایران درست بود که آنها را به این نتیجه رساند که به ایران حمله کنند؟
نه. تحلیل‌شان غلط بود.

چرا؟
آنها بعضی چیزها را نمی‌دانستند از جمله این‌که قدرت بسیج‌کنندگی امام را نمی‌شناختند همچنین از توان رزم و سازماندهی ما بی‌خبر بودند. آنها البته تحلیل‌هایی هم داشتند که منطبق با واقعیت بود مثلا می‌دانستند که ارتش مشکلاتی دارد و به خصوص در رده‌های فرماندهی این مشکلات بیشتر است.

دوم این‌که آنها می‌دانستند اختلافات سیاسی در کشور ما زیاد است و سوم این‌که می‌گفتند ایران ثبات امنیتی ندارد. اطلاعاتی هم که داشتند چندان غلط نبود. چون از سلطنت‌ طلب‌های فراری اطلاعات درستی گرفته بودند.

سخت‌ترین روزها برای شما چه روزهایی بود؟
در ابتدای جنگ با آن همه فقدان امکانات و نبودن اسلحه، با انفجار یک انبار مهمات در لشگر ۹۲ مواجه شدیم.

نمی‌دانم خرابکاری بود یا نبود و همین باعث شد شرایط سخت‌تر شود. همان روزها بچه‌های سپاه خوزستان را جمع کردم و گفتم ما هیچ سلاحی جز شهادت نداریم. پدران ما همیشه در زیارت عاشورا خوانده‌اند «یا لیتنا کنا معکم» هر کس آمادگی دارد این جمله را محقق کند بماند و هر کس آمادگی ندارد بدون هیچ رو‌در‌بایستی برود.

کسی هم رفت؟
هیچ کس حتی یک نفر.

بی‌مهری به سپاه تا کی ادامه پیدا کرد؟ تا زمان سقوط بنی‌صدر؟
البته قبل از آن هم، ما همه سعی‌مان را می‌کردیم که سازمان‌مان را شکل بدهیم و سپاه را از انزوا خارج کنیم.

یک سئوال تکراری می‌پرسم و امیدوارم جوابش تکراری نباشد آن هم داستان ادامه جنگ بعد از فتح خرمشهر است. واقعا بعد از فتح خرمشهر، امکان خاتمه دادن به جنگ از طریق دیپلماتیک وجود نداشت؟
چرا این سئوال را از خرمشهر می‌کنید؟ می‌توانید بگویید چرا وقتی دشمن اطراف اهواز بود، جنگ را تمام نکردید؟ مگر ما وقتی خرمشهر را پس گرفتیم، همه سرزمین‌هایمان را پس گرفته بودیم؟

هر چند پیروزی بزرگی بود اما آیا این پیروزی بزرگ، تبدیل به این شد که خواست‌های سیاسی‌ ما را محقق کند؟ چه تضمینی بود که پس از صلح، صدام دوباره به ما حمله نمی‌کرد؟

ما اهدافی از جمله بازگشت به مرزهای بین‌المللی پذیرش قرارداد ۱۹۷۵ تنبیه متجاوز داشتیم. ما بعد از فتح خرمشهر هیچ کدام از این‌ها را نداشتیم و به همین دلیل ما چاره‌ای جز ادامه جنگ نداشتیم. اما شما می‌توانستید بپرسید شما که در خرمشهر پیروز شدید، ۱۹ هزار اسیر گرفتید، ابهت ارتش عراق را شکستید چرا جنگ را ادامه ندادید؟

چرا به صدام وقت ندادید تجهیزاتش را بازسازی کند مجددا بیاید اهواز را بگیرد؟ ما اگر به صدام فرصت بازسازی می‌دادیم تا احساس کند می‌تواند دوباره جنگ را شروع کند این کار را می‌کرد.

در طول جنگ هیچ وقت به شکست خوردن فکر کردید؟
هرگز؛ حتی در بدترین شرایط که روزهای آغاز جنگ بود یا حتی در کربلای ۴ با آن مشکلاتی که بود به شکست فکر نکردم و اصلا احساس نکردم شکست خورده‌ایم.

فکر هم نمی‌کردید مردم مقاومتشان را از دست بدهند؟
ما سد عظیمی مثل امام داشتیم که در آن هیچ خللی نمی‌دیدیم.

زمانی که آقای هاشمی فرمانده جنگ شد و نه به خوزستان آمدند شما مشغول طراحی عملیات خیبر بودید. آقای هاشمی شعار جنگ، جنگ تا پیروزی را تبدیل کرد نه به جنگ، جنگ تا یک پیروزی. یعنی به دنبال این بود نه که یک عملیات بزرگ انجام بدهیم و بعد جنگ را خاتمه بدهیم این با جواب سئوال قبلی که درباره خاتمه دادن به جنگ پس از فتح خرمشهر دادید تناقض ندارد؟
نه تنها در تناقض نیست که عین واقعیت و منطبق بر هم است. آقای هاشمی این شعار را نداد. این را ما تعبیر کردیم از عملکرد ایشان. من یک سخنرانی کردم و گفتم ما چند استراتژی داریم.

یکی شعار جنگ، جنگ تا رفع فتنه که این را امام می‌گفتند؛ یکی جنگ‌، جنگ تا پیروزی که ما می‌گفتیم و یکی جنگ، جنگ تا یک پیروزی من آن روز این موضوع را نقد کردم، اما امروز از موضوع نقد نمی‌گویم. آقای هاشمی همین که مسئولیت را پذیرفت بزرگترین افتخار برای ایشان است و ما مدیون او هستیم.

موضع حضور آقای هاشمی در میدان جنگ افتخار بزرگ و غیرقابل انکاری است. نقش آقای هاشمی در جنگ بسیار مهم است. ایشان عمق تمام مسائل کشور را می‌دانست، عمق حمایت منطقه‌ای و جهانی را نیز از صدام می‌دانست.

این دو وزن نابرابر را می‌دید با این همه مسئولیتش را پذیرفت. حال آن‌که می‌توانست نپذیرد. آقای هاشمی غیر از خدمت و فداکاری به چیز دیگری فکر نمی‌کرد.

آقای شمخانی، شما بعدا وزیر دفاع شدید. چقدر خاطرات کمبودها و اسلحه نداشتن‌ها در زمان وزارتتان باعث شد که فکر کنید باید آن کمبودها را جبران کنید؟
خیلی موثر بود. ما در جنگ چند تجربه پیدا کردیم. یکی این‌که در جنگ آدم نباید مثل شب امتحان درس بخواند. کسی در جنگ پیروز است که از قبل درسش را خوانده باشد. این درس مرتب تغییر می‌کند.

چون حریف مرتب تغییر پیدا می‌کند. دیگر این‌که همه درس‌ها ضریب ۴ ندارند بعضی از درس‌ها ضریب یک دارند. تو باید به آنهایی بیشتر بپردازی که ضریب ۴ دارند و تجربه دیگر این‌که در تصمیم‌گیری نباید احتیاط به خرج داد. باید خط‌شکنی کرد.

کدام درس‌ها برای شما ضریب ۴ داشت؟
موشک و قابلیت‌های موشکی، قابلیت‌های دریایی، ایجاد یک ساختار سازمانی هوشمند و یادگیرنده. ما امروز نه تنها بچه‌ای نیستیم که شب امتحان درس بخواند که هر جای دنیا اتفاقی می‌افتد می‌گویند این‌ها را ایرانی‌ها تقویت کرده‌اند؛ هر کجا که بخواهند شکست را توجیه کنند، با تعریف از توان تسلیحاتی ایران توجیه می‌کنند.

در یک مقطعی از جنگ ما حجم عملیاتمان را از جنوب به غرب بردیم، این یک استراتژی بود یا نه؟ یک اتفاق؟
این یک استراتژی بود اما انتخابی نبود، تحمیلی بود. ما چاره‌ای جز این نداشتیم. ما یک تابلویی داشتیم در جنگ که به نظر من عصاره آمیزه‌های جنگ ماست. می‌گویند ما در زمینی و زمانی و با ابزاری و با تاکتیکی نجنگیم که با آن زمین و زمان و ابزار و تاکتیک، دشمن بر ما مسلط شود.

دشمن توان ذهنی بالایی داشت. برتری هوایی داشت، برتری آتش داشت، برتری تحرک داشت. سپاه پاسداران از وقتی عملیات طریق‌القدس را شروع کرد، هجوم می‌کرد، وقتی خط را فتح می‌کرد تحویل می‌داد.

ولی از یک زمان به بعد مجبور شد در خط قرار بگیرد و پدافند کند. پس قسمتی از توان سپاه صرف هجوم می‌شد و قسمتی صرف پدافند. در واقع در آن زمان ما تکه‌تکه شده بودیم و توان توسعه سازماندهی رزم را هم به دلیل شرایط آن زمان از دست داده بودیم و دشمن ما هم توان رزمش زیاد شده بود.

من آن موقع گفتم ما از گونی تا تصمیم مشکل داریم. گونی برای سنگر! این در حالی بود که برای دشمن این فرض شده بود که هر جا سپاه است، آفند هم هست. ما محکوم به این بودیم که دشمن مقابل نقطه‌ای قرار می‌گرفت که سپاه بود.

مفهوم این برای دشمن صرفه‌جویی و تمرکز در قوا بود ولی برای ضعف و غافلگیری بود. صدام یک جیش الشعبی داشت، هر کجا احساس می‌کرد آفند هست یک جیش شعبی می‌گذاشت و پشت سرش یک واحد درجه ۳ می‌گذاشت و بعد واحدهای درجه یک. یعنی ما باید با یک ارتش کاملا مهندسی می‌جنگیدیم، سیم خاردار، مین، بمب ناپالون این‌ها را باید پشت سر می‌گذاشتیم.

تازه به جیش الشعبی می‌رسیدیم. با آن هم باید می‌جنگیدیم، بعد می‌رسیدیم به یگان درجه ۳٫ با آن هم باید می‌جنگیدیم. تازه آن زمان جنگ شروع می‌شد.

زمانی که قرار شد قطعنامه را بپذیریم شما جزو موافقین بودید یا مخالفین؟
من موافق بودم اما باورش برای رزمنده‌ها سخت بود. ما می خواستیم صدام را ساقط کنیم اما صدام هنوز مانده بود. این که امروز گفته می‌شود که صدام را آمریکایی‌ها ساقط کردند پس با آمریکایی‌ها مخالف نباشیم، حرف غلطی هست.

صدام را آمریکایی‌ها دوبار نجات دادند و بار سوم ساقط کردند. در جنگ با ما حمایتش کردند که سقوط نکند. در انتفاضه مردم عراق همه حمایتش کردند که به دست مردم سقوط نکند. لذا آمریکایی‌ها در سقوط صدام تاخیر ایجاد کردند. سقوط صدام مقدر بود و آمریکایی‌ها فقط در تاخیرش نقش داشتند نه در ساقط کردن صدام.

زمانی که عملیات مرصاد شد، ما قطعنامه را پذیرفته بودیم. یک دفعه یک خیل عظیمی از نیروها وارد جبهه شدند. آن زمان به فکرتان نرسید جنگ را ادامه دهید؟
امام فرموده بودند ما در صلح جدی هستیم. این پاسخی بود به همین سئوال که بر زبان بعضی‌ها جاری شد. امام فرمودند ما در صلح جدی هستیم همانطوری که در جنگ جدی هستیم؛ یعنی امام تصمیم قاطعی گرفته بود.

ضمن این‌که استراتژی غرب روی این متمرکز شده بود که این جنگ نباید پیروز داشته باشد این استراتژی را در یک مقطعی از زمان با حمایت سیاسی و اقتصادی و فنی و ابزاری از صدام انجام می‌دادند ولی در آن زمان به دخالت مستقیم‌شان تبدیل شده بود.

نقش امام در جنگ چقدر بود؟ با توجه به این‌که هیچ دخالت مستقیمی نمی‌کردند.
همه جنگ امام بود. ما هر وقت خسته می‌شدیم با حرف‌های امام و پیام‌های امام و شارژ می‌شدیم. امام به ما تحرک می‌داد. همه«الخیر فی ما وقع». این جمله‌ای که امام گفتند، سوخت پایان‌ناپذیر من بود تا پایان جنگ.

جفاست که به تاریخ جنگ بپردازیم و به نقش آیت‌الله خامنه‌ای اشاره نکنیم.
ایشان دوره‌های سخت ابتدای جنگ، به شدت پدیده تغییر وضع به نفع نیروهای انقلاب را دنبال می‌کردند و در مقابله با بنی‌صدر نقش محوری و اساسی داشتند.

ایشان در آن زمان نماینده امام در شورای عالی دفاع بودند و جلسات به ریاست ایشان تشکیل می‌شد و مرتب هم در جبهه‌ها حضور داشتند و جلسات مختلفی با فرماندهان می‌گذاشتند.

کاش فرصتی پیش بیاید و نقش ایشان را مستقلا تحلیل کنیم.

محمد مهاجری – همشهری آنلاین